Romeinen tot Noormannen
Britannia: dit grote eiland wordt uiteraard al duizenden jaren bewoond. Enkele decennia na het jaar 0 wordt het gebied veroverd
door de Romeinen. Zij noemen deze provincie Britannia en stichten een aantal steden. De bekendste voorbeelden zijn het huidige
Londen,
Colchester, Bath en
Chester. Een grote historische trekpleister is het in prima staat verkerende
Romeinse badhuis in
Bath, overigens een stad met werelderfgoedstatus. Het mooiste voorbeeld van
Romeinse overheersing
is echter de meer dan 100 kilometer lange Muur van Hadrianus in noord Engeland. Men begon in 122 na Christus te bouwen en dat heeft enkele jaren geduurd.
Vele delen van deze
Hadrian's Wall
plus verschillende forten zijn nog te zien. Ook het huidige Schotland, toen Caledonia genaamd, behoorde deels tot het rijk. Daar hebben de Romeinen
nog een muur gebouwd. Deze Muur van Antoninus heeft echter maar kort gestaan en daar is niet veel meer van te zien. In deze periode leefden
onder andere de Picten in grote delen van Schotland. Beide muren behoren ook tot het werelderfgoed.
Saksen & Vikingen: toen het Romeinse Rijk op het vasteland steeds verder onder druk kwam te staan door de barbaren uit het oosten riep men de legioenen
uit Groot-Brittannië terug en begon er een periode zonder Romeinse overheersing. In de eeuwen die volgde kwamen de Angelen, Saksen en Vikingen op het toneel. De Vikingen waren aanvankelijk
alleen op rooftocht maar vestigden zich ook in bepaalde delen van het eiland waaronder in oost Engeland en op verschillende eilanden voor de kust van Schotland. De belangrijkste plaats
voor dat uit het huidige Denemarken afkomstige volk was de huidige stad
York.
In deze vroege
middeleeuwen was nog steeds geen sprake van de landen zoals we die nu kennen. Er waren bijvoorbeeld koninkrijken van Northumbria, East Anglia en Wessex. Een beroemde
Angelsaksische koning uit deze periode is
Alfred the Great, koning van
Wessex. Hij zorgde er aan het eind van de 9e eeuw voor dat
de volkeren in het huidige Engeland verenigd werden in de strijd tegen de Vikingen in oost Engeland. Dat verliep succesvol waardoor deze Vikingen werden teruggedreven
naar het oosten van het land, een territorium bekend onder de naam de
Danelaw.
De Normandiërs: uiteindelijk zijn de
Vikingen geheel verslagen in het huidige Engeland en was er een Angelsaksisch rijk. Dat kwam ten einde
in het jaar 1066 toen de bekende Slag van
Hastings in het zuiden van het land plaatsvond. De
Normandiërs vielen toen namelijk binnen vanuit
het grondgebied wat nu tot Frankrijk behoort. Dat ging onder leiding van Willem de Veroveraar.
Niet lang hierna kwam de
Plantaganet dynastie aan de macht. Beroemde nazaten zijn bijvoorbeeld de bekende kruisvaarder
Richard the Lionheart
en zijn sluwe broer
John. Beide zijn koning geweest.
John is de koning uit de verhalen van
Robin Hood
en leefde ten tijde van het onstaan van het document
Magna Carta.
Oorlog met Wales en Schotland: de Noormannen waren directe nazaten van de oorlogszuchtige Vikingen en gingen ook in Groot-Brittannië agressief te werk.
In de 13e eeuw leefde
Richard I, ook onderdeel van de
Plantaganet dynastie. Hij stond vanwege zijn gestalte ook wel bekend
als
Richard Longshanks. Deze man eiste van de Welsh en de Schotten dat ze onderdanig zouden zijn aan hem. Dat gebeurde lang niet altijd en
dat zorgde voor oorlogen in Wales en Schotland. De opstand in Wales ontstond voornamelijk in het noorden van dat land (
Gwynedd en het huidige
Snowdonia) maar uiteindelijk was het geen eerlijke strijd tegen de grote legers van
Richard. Hij bouwde in dit deel van Wales
vier grote kastelen om de bevolking onder de duim te houden en die zijn nu nog in uitstekende staat. Deze
kastelen van King Edward behoren tot het werelderfgoed en staan
in
Caernarfon, Conwy en
Harlech.
Beaumaris Castle staat op het eiland
Anglesey.
De strijd met Schotland was veel moeizamer, bloediger en langduriger. De vrijheidsstrijder
William Wallace, bekend van de film
Braveheart
vocht tegen de legers van
Richard. Deze
Wallace mag dan één slag hebben gewonnen en een grote naam hebben, succes had hij
uiteindelijk niet. Het grote verschil werd gemaakt door de koning van Schotland,
Robert the Bruce. Hij verdreef de Engelsen uit het land bij
de slag om
Bannockburn al was dat op de lange termijn niet het einde van de Engelse inmenging. Beide veldslagen vonden plaats vlakbij het stadje
Stirling waar ook het belangrijke kasteel te bezoeken is.
Tudors en Stuarts
De Tudors: de koninklijke
Plantaganet dynastie kwam ten einde in 1485 toen
koning
Richard III in de
War of the Roses verslagen werd door
Henry Tudor.
Dit was het begin van de beroemde gelijknamige dynastie, bekend van de tv-serie. Beroemd zijn
Henry VIII die
zijn vrouw
Anne Boleyn liet executeren en ook in sterke mate verantwoordelijk was voor de reformatie in Engeland.
Ook zeer beroemd is zijn dochter die hij kreeg met
Anne Boleyn, de latere
Queen Elizabeth. Zij was protestants en bestreed
de katholieke zaak in Engeland. Daardoor was ze een doelwit voor de Paus en voor het katholieke Spanje. Het was ook gedurende haar lange regeerperiode dat de Spaanse Armada onderweg
naar Groot-Brittannië was om een invasie te realiseren. Dat is echter totaal niet gelukt, grotendeels vanwege het slechte weer.
Elizabeth
was ook verantwoordelijk voor de dood van
Mary, Queen of Scotts. Deze koningin van de Schotten was een gevaar omdat
Elizabeth
zelf geen kinderen had en
Mary de volgende in lijn was om de troon te krijgen. Ze was daarnaast katholiek en had inmiddels wel een zoon.
Veel is nog te zien uit die tijd, veel
Tudor architectuur is nog te bewonderen.
De Stuarts: de Schotse koningin
Mary mocht dan geëxecuteerd zijn, haar zoon
James
werd wel de nieuwe koning. Deze jongen werd echter als protestant opgevoed. Dit is het begin van de
Stuart dynastie en ook voor het eerst
dat de kroon van Engeland en Schotland op het hoofd van dezelfde heerser zat. Zijn benaming was dan ook
King James VI & I, met andere
woorden de 6e koning van Schotland en de 1e van Engeland. Dit gebeurd halverwege de 16e eeuw. Ondanks de reformatie bleek het huis
Stuart
toch lang niet altijd protestant te zijn maar zelfs fervent katholiek en autocratisch. Dat botste steeds vaker met het parlement en de nobelen in het land.
Uiteindelijk culmineerde dat in de revolutie onder
Oliver Cromwell die samen met andere parlementariers een leger bijeenraapte en
de koning versloeg.
Cromwell behoorde tot de Puriteinen, streng protestantse lieden. Koning
Charles I die puur
als alleenheerser wilde fungeren werd uiteindelijk door het nieuwe republikeinse bewind geëxecuteerd.
Oliver Cromwell werd
Lord
Protector maar toen hij stierf heeft het parlement wederom een
Stuart gevraagd om de troon op te eisen, simpelweg omdat ze een
leider voor het land zochten.
Glorious Revolution: die nieuwe koning was
Charles II, overigens de zoon van de geëxecuteerd vorige koning. Het probleem was
echter dat de troonopvolger (zijn broer
James II) van deze nieuwe
Charles een fervent katholiek was en dat wilde het parlement absoluut niet. Vooral
ook omdat de katholieke koning Lodewijk van Frankrijk zeer agressief was en men niet in een katholiek pact gezogen wilde worden. Toen
James II koning werd, geen geheim
van zijn katholicisme maakte en ook nog een zoon kreeg, kwamen enkele parlementariers in actie. Zij schreven de Nederlandse stadhouder Willem III om Engeland te veroveren.
En dat deed hij in 1688 omdat Willem bang was dat Frankrijk samen met Engeland ten oorlog zouden trekken tegen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Door een zeer sterk georganiseerde invasiemacht van meer dan 400
schepen en meer dan 20 duizend mannen greep hij zonder slag of stoot de macht. Het leger ging aan land in
Brixham, een kuststadje in
zuidwest Engeland, vlakbij
Torquay. Deze machtsovername was het begin van de zogenaamde
Glorious Revolution.
Dat heeft te maken met de religieuze tolerantie en het feit dat vanaf nu de koning verantwoording moest afleggen aan het Britse parlement ipv andersom. Het parlement is
gevestigd in het prachtige
Westminster Palace in het
centrum van Londen. Vrede was het
vanaf nu nog zeker niet. Er waren later nog veldslagen met de Jacobieten (sympathisanten van de Schotse
Stuarts) in Schotland en met Fransen en Ieren
in Ierland. Ierland behoorde immers ook al een tijdje tot het koninkrijk. De laatste slag in Groot-Brittannië vond plaats op het slagveld van
Culloden
vlakbij
Inverness in noord Schotland. Dat was in 1746 maar er staat nu een bezoekerscentrum waar je terecht kunt.
Industriële Revolutie het Britse Imperium
Het einde van de 18e en de eerste helft van de 19e eeuw is de periode van de Industriële Revolutie. In deze periode
deed men in Groot-Brittannië verschillende ontdekkingen en innovaties die een enorm verschil opleverden ten opzichte van de voorgaande tijdperken. Zo ontdekte
men kolen als brandstof voor allerlei machines. Er was de uitvinding van de stoommachine en van de treinen en spoorwegen die daar gebruik van maakten. Ook
werden de vervaardiging van textiel (veel katoen) en ijzer vergemakkelijkt en verbeterd. Deze industrialisatie en de groei van industriesteden zorgde ook voor veel sociale
problemen. In steden als
Manchester en
Sheffield waren de woon -en werkomstandigheden deplorabel. De verhalen van
de beroemde schrijver
Charles Dickens stammen uit deze periode, de tijd dat Koningin Victoria regeerde. U kunt overigens op
verschillende locaties industrieël erfgoed bezichtigen waaronder in en ook zijn er nog tal van gebouwen uit het
Victoriaanse tijdperk
te bezichtigen waaronder ook oude fabrieken. Een beroemde periode daarvoor - vooral door de op tv verschenen kostuumdrama's - is het begin van de 19e eeuw toen de middenklasse
begon te groeien en er na het het stoppen van de Napoleontisch oorlogen meer frivoliteit ontstond in zowel kleding als architectuur. Deze relatief korte periode staat
bekend als het
Regency tijdperk.
Cheltenham is een bekende stad die toen bijna in zijn geheel gebouwd is.
Het Britse Imperium: het Verenigd Koninkrijk was ooit het grootste wereldrijk uit de geschiedenis van de mensheid. Het omvatte niet alleen
Groot-Brittannië maar onder andere ook Ierland, een deel van de latere Verenigde Staten van Amerika, India, Zuid-Afrika en Australië. Dit overzeese imperium kon worden opgebouwd
en geconsolideerd doordat de Britten met hun vloot de zeeën overheersten (
when Britannia ruled the waves). Dat heeft niet al te lang geduurd
omdat Amerika zich afscheidde en een hele tijd later onder andere ook India in opstand kwam. In
Greenwich in Londen kun je het mooie
Greenwich Maritime
Museum bezoeken waar je het nodige over het scheepvaartverleden kunt leren, de basis van het wereldrijk. Het werelderfgoed van
Greenwich
ligt aan de zuidoever van de rivier de
Thames.
De 20e eeuw
De vorige eeuw was definitief het einde van het Britse imperium met onder andere de onafhankelijkheid van India in 1947. Men vocht
nog de Boerenoorlog in Zuid-Afrika en uiteraard de Eerste en Tweede Wereldoorlog. De Eerste Wereldoorlog, in Groot-Brittannië de
Great War
genoemd zorgde voor een paar miljoen Britse oorlogslachtoffers in de loopgraven van Noord Frankrijk. Enkele decennia later brak de Tweede Wereldoorlog uit waarbij een aantal steden
in Groot-Brittannië flink door de Duitsers werden gebombardeerd en waarbij tienduizenden mensen het leven verloren. Ook werden belangrijke haven -en industriesteden (deels) verwoest waaronder
Londen,
Liverpool,
Coventry, Southampton, Birmingham en
Glasgow. Deze aanvallen staan bekend als
The Blitz.
Uiteindelijk werd deze luchtoorlog, de
Battle for Britain gewonnen door de geallieerden. Ook speelde Engeland een grote rol in één van de belangrijkste
militaire operaties, namelijk de landing van de geallieerde legers in Normandië, juni 1944. Deze dag staat bekend als
D-Day en troepen die
landden en vochten in Normandië werden verscheept vanuit zuid Engeland. Een groot deel van de troepen vertrok vanuit de havenstad
Portsmouth
waar je nu het
D-Day Museum kunt bezoeken.
Portsmouth is ook een belangrijk haven voor
de Britse marine.
Tweede helft 20e eeuw: na deze grote oorlog is er geen strijd meer geweest maar wel oorlog, de Koude Oorlog. De overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog, het Westen
en de Sovjet-Unie, verdeelden de overwonnen gebieden in tweeën waardoor de westelijke delen onder het kapitalisme en het oostblok onder het communisme leefden. Die scheidslijn
lag onder andere in Berlijn. De premier van Groot-Brittannië,
Winston Churchill sprak toen over het IJzeren Gordijn. Tot spanning en oorlogsdreiging heeft het zeker geleid,
tot oorlog in Europa niet. Die Berlijnse muur viel uiteindelijk in 1989 toen de Sovjet Unie desintegreerde.
In Groot-Brittannië zelf gebeurde ook veel op sociaal-economisch gebied. Er was de opkomst van de Sociaal Democratische
Labour partij, die vooral na de Tweede Wereldoorlog veel invloed kreeg. Ook was er de opkomst van de vakbonden.
Daar wilde
Margaret Thatcher in de jaren 80 korte metten mee maken. Zij is de meest polariserende premier uit de geschiedenis van Groot-Brittannië. Ze is de held van rechts omdat
het land in die periode er economisch zeer slecht voor stond en zij door een hard kapitalistisch beleid Groot-Brittannië er weer bovenop hielp. Voor links is zij een ramp
omdat de sociaal-economische situatie in vele armere gebieden, voornamelijk in regio's van mijnbouw en zware industrie, dramatisch verslechterde omdat er geen enkele
hulp werd geboden. Een ander nog veel heter hangijzer is de kwestie Noord-Ierland waar decennia lang sektarisch geweld heeft plaatsgevonden. Het is te ingewikkeld
om de hele geschiedenis van Ierland en het ontstaan van Noord-Ierland uit te leggen maar er onstond wantrouwen, haat en uiteindelijk strijd tussen de Brits-Protestantse en de Iers-Katholieke bevolking. Pas in de jaren 90 van de 20e eeuw is het vredesproces
gelukt en leeft men nu in een land dat is bevrijd van een burgeroorlog. Normaal is de situatie nog niet, de vele muren die de protestantse en katholieke wijken in de hoofdstad
Belfast
van elkaar scheiden, staan nog steeds overeind. Tijd zal de wonden moeten helen.
Nu
In het zogenaamde Brexit referendum van enkele jaren terug heeft de bevolking besloten om de EU te verlaten. Dat heeft voor u als toerist niet veel invloed behalve dan dat u
weer een paspoort nodig heeft om het land binnen te komen.
Schotland maakt net als Engeland, Wales en Noord-Ierland deel uit van het Verenigd Koninkrijk en heeft ook een eigen parlement met de nodige macht. Dit parlement
staat in
Edinburgh dat al eeuwen lang de hoofdstad
van Schotland is. Het gebouw staat overigens pal tegenover het
Palace of Holyroodhouse.
In 2014 is er nog een referendum geweest waarin de bevolking van Schotland werd gevraagd of men onafhankelijkheid wilde en dus uit het VK
wilde stappen. Met een meerderheid van 55% tegen 45% heeft men tegen gestemd waardoor de Unie van 1707 blijft bestaan. Toen werden Engeland en Schotland (plus Wales en Ierland) samengevoegd tot
een unie. Een belangrijk argument voor vele Schotten om toch bij het VK te blijven was omdat men anders ook uit de EU zou moeten en dat zou
grote financiële complicaties kunnen inhouden. De Brexit - waar de meeste Schotten tegen waren in 2016 - zou de roep om onafhankelijkheid
weer kunnen doen wederkeren. De toekomst zal het leren.