Op reis door 'Victorian' Engeland

Het Groot-Brittannië uit Koningin Victoria's tijd

Het Victoriaanse tijdperk in Groot-Brittannië is vernoemd naar de periode toen Koningin Victotia op de troon zat en dat is de lange tijd tussen 1837 en 1901. Qua architectuur was dit een tijd waarin er sprake was van een heropleving van vroegere bouwstijlen zoals bijvoorbeeld de gotiek, de renaissance en ook de typisch Schotse Scots Baronial. Dit zijn dus zogenaamde neo stijlen. Voor 1837 gebeurde dat ook al wel. Denk bijvoorbeeld aan het Neoclassicisme.

Het was een tijd waarin het land een bedrijvige periode doormaakte. Vroeger werden grote gebouwen gefinancierd door rijke edellieden, het rijk of de koning(in) maar dit was een tijd waarin de industrie floreerde en de stoomtrein werd uitgevonden. Dat laatste betekende dat er gemakkelijker goederen vervoerd konden worden maar ook dat in de loop van de eeuw er sprake kon zijn van personenvervoer. Dat resulteerde weer in de bouw van imposante treinstations met soms ook fraaie hotels. Twee in het oog springende exemplaren daarvan zijn St Pancras in Londen waar de internationale trein vanuit België en Nederland arriveert en het station van het Schotse Edinburgh waar het luxueuze Balmoral Hotel staat, een pand dat vanaf het begin af aan dienst deed als spoorweghotel. Ook in Glasgow - toen bekend als de werkplaats van het Britse Imperium - staat een mooi Victoriaans stationshotel en dat is het huidige Grand Central Hotel.

Toen Victoria's heerschappij begon (al hadden de regering en parlement toen vooral de teugels in handen) was de Industriële Revolutie toen net ten einde. Er waren tegen die tijd natuurlijk vele fabrieken voor allerlei industriën zoals de textielindustrie, de keramiek, staal en zilver om maar wat te noemen. Op één van de foto's ziet u één van de katoenfabrieken en dat is de Salts Mill, gebouwd in de 19e eeuw. Die is gesitueerd in het dorp Saltaire vlakbij Bradford in West Yorkshire. Dat is een bijzonder dorp omdat de toenmalige eigenaar het lot van de arbeider serieus nam en wenste dat ook zij een goed leven konden leiden. Daarom heeft hij dit modeldorp gebouwd. Dit fenomeen kwam in de Victoriaanse tijd op meerdere plekken voor. Ook Port Sunlight in Cheshire en New Lanark niet ver van het net al genoemde Glasgow zijn daar voorbeelden van. Naast de fabrieken werden er uiteraard ook stadshuizen gebouwd (de eeuwen daarvoor ook al uiteraard) en bijvoorbeeld ook winkelgalerijen, met andere woorden: overdekte winkelstraten. Een mooi voorbeeld daarvan is de stad Leeds in West Yorkshire. Er zijn daar toen negen zogenaamde 'shopping arcades' gebouwd waarvan er tegenwoordig nog vier zijn te bezoeken. Een deel van de overdekte winkels bevinden zich oa. in het geheel toepasselijke Victoria Quarter. Op de foto ziet u ook een foto van de prachtige Leadenhall Market in de City of London, meer een overdekte markt maar ook van Victoriaanse origine (al bestond de markt daarvoor ook al). In de hoofdstad zijn natuurlijk meer winkelgalerijen. Denk bijvoorbeeld aan de mooie, eveneens 19e eeuwse en tamelijk exclusieve Burlington Arcade in de wijk Mayfair, niet ver van Buckingham Palace.

Verschillende neo stijlen

Zoals al vermeldt was in de tijd van Victoria revival architectuur populair waarbij men teruggreep op lang vervlogen tijden. Een zeer beroemd gebouw(en) in het Verenigd Koninkrijk is het parlement, de Houses of Parliament in Westminster Palace. Dat is een heel goed voorbeeld van de neogotiek. Een gebouw dat onder kenners bekend staat als misschien wel het beste voorbeeld van de neogotiek is het stadhuis van Manchester, een perfect voorbeeld van de burgelijke trots die ontstond in deze tijd. U zult in Groot-Brittannië ook tal van 19e eeuwse gebouwen tegenkomen met een geheel andere uitstraling. In Schotland zult u her en der kastelen zien die geconstrueerd zijn in de Scots Baronial stijl. Men greep toen terug op de late middeleeuwen waardoor die panden onder andere allemaal mooie torentjes hebben. Glamis Castle in het raadsgebied Angus (zie foto) is daar een imposant voorbeeld van maar dat geldt ook zeker voor het beroemde koninklijke Balmoral Castle. Dergelijke architectuur is her en der ook in Schotse plaatsen te zien. Deze architectuur is dan enigszins Frans ogend maar er werd ook gebouwd in Italianiserende stijl en een heel goed voorbeeld daarvan is het toenmalige buitenverblijf van Koningin Victoria en Prins Albert zelf. Osborne House staat op het Zuid Engelse eiland Wight, vlakbij het kustplaatsje Cowes.

Een Victoriaanse bouwstijl die behoorlijk afwijkt van de anderen is de Arts & Crafts. Die beweging - met als belangrijkste 'vertegenwoordiger' William Morris - hield in dat men terug ging naar de middeleeuwen, in die zin dat men de massaproductie uit die tijd afwees. Men wilde weer meer de nadruk leggen op individueel vakmanschap, ornamentiek, niet vast willen zitten aan een bepaalde stijl en het gebruik van lokale materialen. Er zijn verschillende van dergelijke huizen nog te bezoeken waaronder Standen in het zuidoosten van Engeland en Cragside aan de rand van Rothbury in het noordoosten. De Schotse Charles Rennie Mackintosh was ook een protagonist van deze stroming, beroemd vanwege zijn Glasgow School of Art die helaas niet lang geleden in vlammen op ging. Het wordt wel weer heropgebouwd.

Op rondreis door Victoraans Engeland en/of Schotland?

Via de website kunt u allerlei informatie vinden om uw reis zelf te plannen en ook kunt er oa. hotels, b&b's, b&b's en vakantiehuizen boeken. U kunt echter ook (gratis) service aanvragen in de vorm van een Vakantieplan op Maat. Dat is vooral handig als u een rondreis wilt maken. U krijgt dan een uitgebreid en duidelijk online reisschema met per bestemming info en een te boeken accommodatie. Ik kan dan uiteraard ook rekening houden met het feit dat u graag plaatsen wilt zien waar gebouwen uit de Victoriaanse tijd staan. Dat kunnen dus heel mooie steden zijn maar ook stadjes en landelijke gebieden. Misschien is het op dit vlak ook leuk om het Blists Hill Victorian Town te bezoeken, een openluchtmuseum in Shropshire waar ook wat jaartjes geleden de BBC tv-serie de Victorian Pharmacy is opgenomen. Dat is overigens in het westen van Engeland.